„Studio” 

Miesięcznik literacki wydawany w Warszawie w latach 1936–1937.

Założycielem, redaktorem naczelnym, a przez pewien czas także wydawcą pisma był Bogusław Kuczyński*. Według zapowiedzi w pierwszym numerze „Studio” miało się ukazywać 25. dnia każdego miesiąca z datą miesiąca następnego. Planowane jako miesięcznik, faktycznie już od trzeciego numeru ukazywało się co dwa miesiące.
„Studio” było periodykiem o profilu stricte literackim, w przeciwieństwie do takich pism jak „Wiadomości Literackie”* czy „Prosto z Mostu”* nie podejmowało tematyki aktualnych problemów społeczno-politycznych i kulturalnych1. Dzięki Zofii Nałkowskiej nowo powstałemu czasopismu udało się pozyskać do współpracy czołowych pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. Oprócz Schulza publikowali w „Studiu” między innymi: Tadeusz Breza, Witold Gombrowicz, Alfred Łaszowski, Stefan Napierski, Jerzy Stempowski, Kazimierz Truchanowski czy Stanisław Ignacy Witkiewicz. Nałkowska prowadziła rubrykę recenzji literackich i teatralnych (pod pseudonimami a.a. i j.b.)2.
Założeniem programowym „Studia” było prezentowanie form literackiego wyrazu wolnych od konwencji społecznych, literackich, ideologicznych, by ukazać autentyczne doświadczenie człowieka niezależne od presji zbiorowości3. W tym celu „Studio” zamierzało publikować tak zwane „surowce literackie”, czyli teksty literackich naturszczyków, teksty brulionowe pozostające jeszcze poza strukturą dzieła literackiego oraz wypowiedzi samych pisarzy na temat procesu twórczego4.
Pierwszym tekstem, który Bruno Schulz opublikował na łamach „Studia”, było opowiadanie O sobie (włączone później pod tytułem Samotność do tomu Sanatorium pod Klepsydrą) – ukazało się w numerze 2. datowanym na maj 1936 (zob. 25 kwietnia 1936). W tym samym numerze w dziale „Odpowiedzi redakcji” pojawia się następująca notka: „Pan B. S., Drohobycz. Otrzymaliśmy. Serdecznie dziękujemy za łaskawe przyrzeczenie. Zwłaszcza interesują nas uwagi pańskie o twórczości”5. Można przypuszczać, że pod tajemniczym określeniem „pańskie uwagi o twórczości” kryje się esej Mityzacja rzeczywistości, który zostaje opublikowany w numerze 3–4 „Studia” (czerwiec–lipiec 1936; zob. 25 czerwca 1936). W numerze tym nazwisko Schulza wymieniono również w zapowiedziach zawartości kolejnego tomu. Tekst Schulza pojawi się jednak dopiero w numerze 7 (z października 1936, zob. 25 września 1936). W numerze tym ukazuje się prowokacyjny List otwarty do Brunona Schulza Witolda Gombrowicza, w którym Gombrowicz każe Schulzowi odnieść się do opinii „doktorowej z Wilczej”, a także odpowiedź Schulza i replika Gombrowicza. Odpowiedź Gombrowiczowi jest ostatnim tekstem Schulza, który ukazał się na łamach „Studia”.
Należy wspomnieć o jeszcze jednym tekście, który został opublikowany na łamach tego czasopisma, a który wiąże się z twórczością Schulza. W numerze 3–4 ukazał się fragment powieści Kazimierza Truchanowskiego Ulica Wszystkich Świętych zatytułowany Goście. Z kolei w numerze 5–6 pojawia się artykuł Truchanowskiego Czy naśladownictwo?, w którym autor odpowiada na stawiane mu zarzuty naśladowania pisarstwa Schulza. (mr)

Zobacz też: Zofia Nałkowska, czerwiec 1936*, 25 kwietnia 1936, 25 maja 1936, 25 września 1936.

  • 1
    Zob. Jerzy Speina, „Studio”, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Literatura polska w okresie międzywojennym, tom 1, zespół redakcyjny Jerzy Kądziela, Jerzy Kwiatkowski, Irena Wyczańska, Kraków 1979, s. 352.
  • 2
    Hanna Kirchner, Nałkowska albo życie pisane, Warszawa 2011, s. 448–449.
  • 3
    W opublikowanym w numerze 1 tekście programowym „Od redakcji” możemy przeczytać: „STUDIO powstaje, aby zapewnić dojście do głosu tym formom literackiej twórczości, które wyłamują się spod nacisku zarówno estetycznego, jak ideologicznego konwenansu. Pragnie ukazać tą drogą człowieka w miejscu, w którym jest on jeszcze sam z drugim człowiekiem, w którym jak najmniej podlega sugestiom zbiorowym, ujętym w formułę wyznania wiary artystycznej, filozoficznej czy społecznej” („Studio. Miesięcznik Literacki” 1936, nr 1, s. 3).
  • 4
    Zob. Wiesława Łojek, Miesięcznik literacki „Studio”. Program i realizacja, „Prace Polonistyczne” S. XXV, Wrocław–Łódź 1969, s. 226.
  • 5
    Odpowiedzi redakcji, „Studio” 1936, nr 2, s. 65.