Schulz Izydor

Brat Brunona Schulza, inżynier działający w branży naftowej.

Urodził się  4 września 1881 roku w Drohobyczu jako Baruch Izrael Schulz. Według Jerzego Ficowskiego imienia Izydor używał odczasu ukończenia szkoły w 1900 roku1. Z kolei zdaniem Bohdana Łazoraka zmiana imienia miała związek z przyjęciem przez niego chrztu po 1905 roku2. Za wersją Ficowskiego przemawia fakt, że w księdze metrykalnej narodzin Ludwika Hoffmana* z 1903 roku brat Brunona podpisał się imieniem Izydor3. Co istotne, jeśli nie podpisywał się sam, to w księgach metrykalnych widnieje zawsze jako Baruch Izrael Schulz4. Przez rodzinę nazywany był Lulu5.
W 1905 roku uzyskał dyplom inżyniera na Wydziale Dróg i Mostów Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Po zakończeniu studiów kierowałbudową zbiorników ziemnych w Borysławiu, przeznaczonych do magazynowania ropy naftowej6, a następnie nadzorował budowę gazociągu z Borysławia do tzw. od benzyniarni w Drohobyczu7.
Mniej więcej w 1906 pokazał młodszemu bratu książkę – „Oglądaj to sobie, pożyczyłem dla ciebie, ale dziś wieczorem muszę ją zwrócić” 8– która znacząco wpłynęła na wyobraźnię niespełna czternastoletniego Brunona. Był to zbiór pieśni Morrisa Rosenfelda zatytułowany Lieder des Ghetto,ozdobiony ilustracjami Efraima Mojżesza Liliena. Dla Schulza kontakt z grafikami Liliena okazał się nagłym olśnieniem, „przełomem wewnętrznym”, który zaowocował narodzinami artysty: „Lilien to była pierwsza wiosna mojej wrażliwości, mój ślub mistyczny ze sztuką”9 – ślub, który związał Schulza na całe życie. Obraz olśniewającej księgi, reminiscencja artystycznej inicjacji Brunona,stanie się węzłowym motywem twórczości autora Sklepów cynamonowych, współtworząc jego „żelazny kapitał ducha”10, wyznaczający granice schulzowskiej twórczości. W tym wymiarze Izydor przypomina literackiego Rudolfa z Wiosny: nieświadomego posłańca, przynoszącego Józefowi markownik – który dopiero pod jego spojrzeniem przeistacza się w księgę blasku.
Na wyobraźnię Brunona wpłynęły również przedsięwzięcia biznesowe Izydora: kino Urania w Drohobyczu (1912), wypożyczalnia filmów Urania w Krakowie (1919)11 oraz dwa kina warszawskie – Corso przy ul. Wierzbowej 7 oraz Nirwana przy ul. Mokotowskiej 7312. Według Jerzego Ficowskiego to właśnie wizyty w Uranii stały się inspiracją do niektórych fragmentów Nocy lipcowej13.
W latach 1909–1914 Izydor Schulz pracował na stanowisku miejskiego inżyniera w drohobyckim magistracie. Burmistrzem Drohobycza był wówczas Rajmund Jarosz, a bezpośrednim przełożonym Izydora inżynier Franciszek Jelonek14. W 1913 doprowadził do powstania sadzawki wypoczynkowej na drohobyckim rynku15. W tym czasie mieszkał przy ulicy Świętego Bartłomieja 1/616.
Od 30 maja 1915 do 13 października 1915 roku był komendantem oddziału pracowników cywilnych 7Armii Cesarsko-Królewskiej Austro-Węgier, budujących fortyfikacje w miejscowości Kosmacz (Zachodnia Ukraina)17. Po zakończeniu służby mieszkał wraz z rodziną w Wiedniu. Do Drohobycza wrócił dopiero w sierpniu 1919 roku18. Po wojnie był – w stopniu porucznika – oficerem rezerwowym Korpusu Oficerów Inżynierii i Saperów (1 Pułk Saperów)19. W 1930 roku został przeniesiony do kadry 6 Pułku Saperów (1 Batalion Saperów)20, a rok później do 4 batalionu tej samej jednostki21. 31 grudnia 1931 roku ze względu na wiekzarządzeniem ministra spraw wojskowych przeniesiono go do pospolitego ruszenia (4 Batalion Saperów)22.
Po wojnie został zatrudniony w firmie Wiśniewski i Spółka w Drohobyczu, która wkrótce przekształciła się w Spółkę Akcyjną Nafta z siedzibą w Krakowie, a następnie w Warszawie23. W 1921 roku objął stanowisko dyrektora warszawskiego oddziału Galicji SA: Galicji Warszawa.Przez pięć kolejnych lat reprezentował interesy firmy w stolicy24. Mieszkał prawdopodobnie przy placu Grzybowskim 725. W 1926 przeprowadził się zrodziną do Lwowa, gdzie objął stanowisko dyrektora ogólnopolskiej centrali Galicyjskiego Towarzystwa Naftowego Galicja SA 26. Zdaniem Ficowskiego podczas wizyt we Lwowie Bruno malował portrety członków rodziny – przede wszystkim dzieci – które ozdabiały mieszkanie Schulzów27. Źródła podają różne adresy zamieszkania Izydora:ul. Matejki 828 oraz ul. Bogusławskiego 929.
W czasie kariery zawodowej Izydor Schulz pełnił wiele znaczących funkcji: był członkiem Wydziału Krajowego Towarzystwa Naftowego30, radcą Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie31 (w 1929 roku został wybrany do trzech komisji stałych Izby32, a w jednej z nich pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego33), członkiem Rady Związków Polskich Producentów i Rafinerów Olejów Mineralnych, członkiem rad nadzorczych Polskiego Eksportu Naftowego oraz Towarzystwa Handlowego Przemysłu Naftowego, członkiem zarządu SA Pionier33.
Był finansową podporą rodziny. W 1933 roku pomógł bratu w karierze literackiej współfinansując wydanie Sklepów cynamonowych35. Utrzymywał rodzinę w Drohobyczu – matkę Henriettę (aż do jej śmierci w 1931 roku), siostrę Hannę Hoffman i siostrzeńca Zygmunta Hoffmana*36, którzy razem z Brunonem mieszkali w domu przy ulicy Floriańskiej 10 – a także swoją rodzinę we Lwowie. Miał żonę Reginę z Liebesmanów, którą poślubił 16 czerwca 1908 roku (zmarła w 1926 roku), i troje dzieci: Wilhelma, Ellę* i Jakuba*37.
Umarł 20 stycznia 1935 roku we Lwowie*, w mieszkaniu znajomych mieszczącym się przy ul. Arcybiskupa Cieplaka 1138, tuż po wizycie w Warszawie, gdzie odbył szereg posiedzeń i konferencji39. Bezpośrednią przyczyną zgonu był zawał serca40. W przeddzień* nagłej śmierci widział się ze swoim bratem, który wspomina o tym w liście z 28 stycznia do Zenona Waśniewskiego: „Był to niezwykły człowiek, ukochany przez wszystkich którzy się z nim zetknęli, ewangelicznej wprost dobroci, młody, elegancki, pełen powodzenia i na szczycie świetnej kariery – był jedną z głównych figur polskiego przemysłu naftowego”41.
Jego niespodziewana śmierć wstrząsnęła całą rodziną Schulzów, a także środowiskiem osób związanych z przemysłem naftowym, w którym inżynier Schulz cieszył się szacunkiem i poważaniem42. Zaangażowany w sprawy społeczne, był rozpoznawalną i poważaną postacią także w środowisku żydowskim – w 1925 roku wstąpił do Stowarzyszenia Humanitarnego Braterstwo będącego warszawską filią międzynarodowej organizacji B’naiB’rith43, należał do Komitetu „Daru Narodowego”, powołanego w celu uczczenia pamięci doktora Leona Reicha (grudzień 1929)44, podczas żydowskiej konferencji gospodarczej we Lwowie (3 lutego 1930) został wybrany do Komitetu Wykonawczego, mającego chronić interesy społeczności żydowskiej45, dał się poznać jako hojny darczyńca, wpłacając datki między innymi na obronę Palestyny46 i schronisko dla bezdomnych47.
22 stycznia 1935 roku zwłoki Izydora zostały przewiezione z Lwowa do Stanisławowa („przy udziale całego naszego świata naftowego”48), gdzie znajdował się już grób jego żony. Pogrzeb odbył się 23 stycznia w Stanisławowie „przy tłumnym udziale przyjaciół i znajomych Zmarłego”49. Zamiast wieńca na trumnę liczne organizacje i osoby prywatne wpłaciły datki na cele charytatywne50.
Po śmierci Izydora Bruno przejął na siebie częściowo obowiązki głowy rodziny, biorąc odpowiedzialność za utrzymanie domu rodzinnego w Drohobyczu, w którym mieszkała jego siostra, siostrzeniec oraz kuzynka51. (ts)

  • 1
    Jerzy Ficowski, Izydor, brat Brunona, [w:] idem, Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia, Sejny 2002, s. 130.
  • 2
    Bohdan Łazorak, Wpływowy brat Izydor (Baruch, Izrael) Schulz, „Schulz/Forum” 2013, nr 3, s. 90.
  • 3
    Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD), Księgi metrykalne gmin wyznania mojżeszowego z terenów tzw. „zabużańskich”, 1789–1943, sygn. 1/300/0/-/2250, k. 49.
  • 4
    AGAD, sygn. 1/300/0/-/3154, k. 54.
  • 5
    Zdaniem Ficowskiego Lulu to dziecięca wersja imienia Izydora (Izraela), którą ten stworzył w okresie gaworzenia, z kolei według Bohdana Łazoraka jest to imię w języku ladino (język judeohiszpański). Zob. Jerzy Ficowski, op. cit., s. 130; Bohdan Łazorak, op. cit., s. 90.
  • 6
    Z Żałobnej karty. B.P. Inż. Izydor Schulz, „Codzienna Gazeta Handlowa” R. X, 23 stycznia 1935, nr 19, s. 2.
  • 7
    Uruchomiona w 1910 roku służyła do „oddestylowania benzyny i nafty oraz dostarczania kolei pozostałości ropnych na opał do lokomotyw”, zob. http://www.cracovia-leopolis.pl/index.php?pokaz=art&id=1995 (data dostępu: 18 marca 2019).
  • 8
    Słowa Izydora przywołane z pamięci przez Brunona. Zob. Bruno Schulz, E. M. Lilien, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 7: Szkice krytyczne, koncepcja edytorska Włodzimierz Bolecki, komentarze i przypisy Mirosław Wójcik, opracowanie językowe Piotr Sitkiewicz, Gdańsk 2017, s. 128.
  • 9
    Ibidem.
  • 10
    Bruno Schulz, Bruno Schulz do St. I. Witkiewicza, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 7…, s. 8.
  • 11
    W zasadzie Polska Wypożyczalnia Filmów „Urania”, zob. „Zbiór Ogłoszeń Firmowych Trybunałów Handlowych. Stały dodatek do «Przeglądu Prawa i Administracji»”, wrzesień 1919, nr 9, s. 135.
  • 12
    „Rzeczpospolita” (wydanie poranne), 6 kwietnia 1924, s. 8. Zob. także: Anna Kaszuba-Dębska, Elisabeth Bergner, [w:] eadem, Kobiety i Schulz, Gdańsk 2016, s. 327.
  • 13
    Jerzy Ficowski, op. cit., s. 131.
  • 14
    Ustalenia Bohdana Łazoraka (op. cit., s. 92–93); Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909, Lwów 1909, s. 430.
  • 15
    Personalia. Pan inżynier Schulz, „Tygodnik Drohobycki” R. II, 16 sierpnia 1913, nr 33, s. 2.
  • 16
    Ustalenia Bohdana Łazoraka (op. cit., s. 93); Spis Abonentów c.k. sieci telefonicznych w Galicyi, Lwów 1912, s. 193.
  • 17
    Ustalenia Joanny Sass, zob. 1 czerwca 1915* i sierpień 1919*.
  • 18
    Ibidem.
  • 19
    „Rocznik Oficerski” 1923, s. 916–17; „Rocznik Oficerski” 1924, s. 797–799.
  • 20
    „Dziennik Personalny” R. XI, 25 marca 1930, nr 7, s. 92.
  • 21
    „Dziennik Personalny” R. XII, 18 kwietnia 1931, nr 4, s. 174.
  • 22
    „Dziennik Personalny” R. XIII, 22 lutego 1932, nr 4, s. 136 i 141.
  • 23
    Bł. p. dyr. inż. Izydor Schulz, „Przemysł Naftowy” R. X, 10 lutego 1935, z. 3, s. 81.
  • 24
    Z żałobnej karty…, s. 2.
  • 25
    Książka adresowa członków Żyd. Stow. Humanitarnego „B’neB’rith” w Polsce, Kraków 1926, s. 71.
  • 26
    Z żałobnej karty…, s. 2; „Przemysł Naftowy” R. X, 25 stycznia 1935, z. 2, s. 64; „Chwila” (wydanie poranne) R. XVII, 22 stycznia 1935, nr 5688, s. 4.
  • 27
    Jerzy Ficowski, op. cit.
  • 28
    „Zbiór Ogłoszeń Firmowych Trybunałów Handlowych. Stały dodatek do «Przeglądu Prawa i Administracji im. Ernesta Tilla»”, 1935, z. 2, kw. 2, s. 32. Taki też adres widnieje w księdze metrykalnej zgonów, zob. 20 stycznia 1935*.
  • 29
    Nagły zgon dyr. Schulza, „Chwila” R. XVII, 21 stycznia 1935, nr 5687, s. 5; Księga adresowa Małopolski. Lwów, Stanisławów, Tarnopol, r. 1935/1936, s. 48;Książka adresowa członków Żyd. Stowarzyszeń Humanitarnych „B’naiB’rith” w Polsce, Kraków 1928, s. 81.
  • 30
    „Przemysł Naftowy” R. IX, 25 kwietnia 1934, z. 8, s. 214.
  • 31
    Wybory do Izby P.H. we Lwowie, „Chwila” (wydanie poranne) R. XVI, 29 listopada 1934, nr 5636, s. 4; Księga adresowa Małopolski. Lwów, Stanisławów, Tarnopol, r. 1935–1936, s. 48.
  • 32
    „Wiadomości Gospodarcze Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie” R VIII, 17 czerwca 1929, nr 12, s. 181–183.
  • 33
    Ibidem, 6 lipca 1929, nr 13 i 14, s. 206–207.
  • 34
    Bł. p.  Dyr. inż. Izydor Schulz, s. 81.
  • 35
    Zob. List Brunona Schulza do Stefana Szumana z 24 lipca 1932, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 5: Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016, s. 39.
  • 36
    Zob. Listy Brunona Schulza do Zenona Waśniewskiego z 28 stycznia i 16 marca 1935, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 5..., s. 83 i 84.
  • 37
    Jerzy Ficowski, op. cit., s. 130 i 132.
  • 38
    Prawdopodobnie było to mieszkanie Marka Aleksandrowicza, zob. 20 stycznia 1935*.
  • 39
    „Przemysł Naftowy” R. X, 25 stycznia 1935, z. 2, s. 64.
  • 40
    Nagły zgon dyr. Schulza…, s. 5.
  • 41
    List Brunona Schulza do Zenona Waśniewskiego z 28 stycznia 1935, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 5..., s. 83.
  • 42
    „Przemysł Naftowy” R. X, 10 lutego 1935, z. 3, s. 81.
  • 43
    Książka adresowa członków Żyd. Stow. Humanitarnego „B’neB’rith” w Polsce, Kraków 1926, s. 71.
  • 44
    „Chwila” R. XI, 21 grudnia 1929, nr 3859, s. 5.
  • 45
    Skład Komitetu Wykonawczego dla organizowania pracy gospodarczej, „Chwila”, 4 lutego 1930, r. XII, nr 3902, s. 5.
  • 46
    Dla obrony Palestyny, „Chwila” R. XI, 21 września 1929, nr 3771, s. 8.
  • 47
    Zamiast wieńców na grób błp. Leona Eigenfelda, „Chwila” R. XII, 8 grudnia 1930, nr 4204, s. 15.
  • 48
    W dniu transportu zwłok odbyło się we Lwowie oficjalne pożegnanie Izydora Schulza, któremu towarzyszyły liczne przemówienia osobistości związanych z przemysłem naftowym, zob. „Przemysł Naftowy” R. X, 10 lutego 1935, z. 3, s. 81.
  • 49
    Ibidem.
  • 50
    Zob. „Przemysł Naftowy” R. X, 25 lutego 1935, z. 4, s. 124; ponadto informacje o wpłatach na cele charytatywne w związku ze śmiercią inżyniera Schulza pojawiają się w prasie codziennej, nawet w 1937 roku (w związku z drugą rocznicą śmierci Izydora), zob. Ofiary na zakład dla niewidomych dzieci żyd. (Graniczna 8), „Nasz Przegląd. Organ niezależny” R. XV, 20 stycznia 1937, nr 20, s. 12.
  • 51
    Zob. List Brunona Schulza do Zenona Waśniewskiego z 24 czerwca 1935 oraz do Romany Halpern z 30 sierpnia 1937, [w:] idem, Dzieła zebrane, tom 5…, s. 86 i 153.