Jej przebieg jest następujący:
„Wicemarszałek Marek Pęk: […] Przystępujemy do rozpatrzenia punktu dwudziestego porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały ustanawiającej rok 2022 Rokiem Brunona Schulza. Przypominam, że projekt ten został wniesiony przez grupę senatorów i zawarty jest w druku nr 545, a sprawozdanie – w druku nr 545 S. Proszę sprawozdawcę Komisji Ustawodawczej, panią senator Halinę Biedę, o przedstawienie sprawozdania komisji o projekcie uchwały.
Senator Sprawozdawca Halina Bieda: Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja, podobnie jak moja poprzedniczka, też mam do czynienia z podwójną rocznicą. Chciałabym złożyć sprawozdanie i przeczytać uchwałę ustanawiającą rok 2022 Rokiem Brunona Schulza. W przyszłym roku będzie sto trzydziesta rocznica urodzin Brunona Schulza i osiemdziesiąta rocznica jego tragicznej śmierci.
Bruno Schulz urodził się w Drohobyczu, niewielkim galicyjskim miasteczku nieopodal Lwowa. Tam spędził całe swoje życie i został zastrzelony na ulicy przez gestapowca. Jego dorobek – zarówno literacki, jak i plastyczny – przesycony jest drohobyckimi realiami. Uważał swoje miasto za centrum świata, był jego pilnym obserwatorem i doskonałym kronikarzem.
Jest on niewątpliwie jednym z najoryginalniejszych twórców polskiej kultury XX w., a jego utwory weszły do kanonu literatury światowej i są znane nawet w najodleglejszych kulturowo rejonach świata. Dorobek autora Sklepów cynamonowych jest znany nie tylko w Polsce, na Ukrainie czy w Izraelu, ale też w wielu innych krajach, gdyż jego opowiadania przetłumaczono na ponad 45 języków. W ostatnich latach ukazały się ich przekłady na język chiński, turecki, estoński, albański, grecki i wietnamski, co dobitnie świadczy o zasięgu oddziaływania utworów pisarza, stanowiących inspirację dla kolejnych pokoleń ludzi kultury.
Twórczość Schulza ma znaczący wpływ na artystów teatru i sztuk wizualnych. Co roku wystawiane są adaptacje teatralne jego opowiadań, organizowane są poświęcone mu wystawy, powstają filmy. Kilka polskich organizacji stale realizuje międzynarodowe projekty naukowe lub artystyczne poświęcone autorowi Sanatorium pod Klepsydrą.
«Nim Bruno Schulz zajął się literaturą, uprawiał z powodzeniem twórczość plastyczną, choć był samoukiem, a studiów politechnicznych, podjętych we Lwowie i w Wiedniu, nie ukończył. Jego prace plastyczne, jako pierwszy, wysoko ocenił Stanisław Ignacy Witkiewicz, zaliczając Autora do grona demonologów. Schulz ilustrował, między innymi, swoje opowiadania, a także pierwsze wydanie powieści Witolda Gombrowicza Ferdydurke, której był jednym z najwcześniejszych admiratorów. Pozostało po Nim kilkaset prac rysunkowych o rozmaitym przeznaczeniu i charakterze; największy zbiór – liczący ponad trzysta obiektów – posiada warszawskie Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.
W 2022 roku przypada 130. rocznica urodzin i 80. rocznica tragicznej śmierci Brunona Schulza, człowieka o niezwykłej wyobraźni, inteligencji i kreatywności, piszącego z podziwem o Józefie Piłsudskim, zaprzyjaźnionego z najwybitniejszymi polskimi pisarzami, artysty o żydowskich korzeniach, który – wraz z Julianem Tuwimem i Antonim Słonimskim – trwale zapisał się na kartach polskiej literatury i z pewnością zasługuje na miano ambasadora polskiej kultury na świecie».
Chciałabym też przekazać taką informację, że co 2 lata w Drohobyczu odbywa się festiwal Brunona Schulza, w przyszłym roku odbędzie się po raz dziesiąty. Państwo senatorowie są też zaproszeni, oficjalne zaproszenie przyjdzie w lutym, a festiwal będzie się tam odbywał między 5 a 12 czerwca. A 20 lipca, podczas pierwszego dnia lipcowego posiedzenia Senatu, chcemy zaprezentować w Senacie wystawę poświęconą jego twórczości. I tak jak pani senator Zając powiedziała, nie wszystkie aktywności zostały wypisane w programie obchodów, dlatego że, po pierwsze, ten program jeszcze się tworzy, a po drugie, nie chcemy pisać więcej, jeśli później coś nie mogłoby być zrealizowane właśnie z powodu pandemii. Ale mam nadzieję, że tych obchodów będzie bardzo dużo. Dziękuję bardzo.
(Przewodnictwo obrad obejmuje wicemarszałek Bogdan Borusewicz)
Wicemarszałek Bogdan Borusewicz: Dziękuję, Pani Senator Sprawozdawco. Obecnie senatorowie mogą zgłaszać trwające nie dłużej niż minutę zapytania do sprawozdawcy komisji oraz do upoważnionego przedstawiciela wnioskodawców. Przypominam, że wnioskodawcy upoważnili do ich reprezentowania także panią senator Halinę Biedę. Pan senator Fedorowicz. Proszę uprzejmie.
Senator Jerzy Fedorowicz: Dziękuję bardzo. Oczywiście to jest bardzo piękne, że będzie ten rok Brunona Schulza. Pytania będą dwa, jedno pytanie krótkie. Schulz urodził się, mieszkał i uczył w Drohobyczu. Drohobycz był miastem, które było wzorem tolerancji dla całej Europy. W tym liceum, do którego chodził Schulz, a wcześniej chociażby Wierzyński, Horzyca itd., spotykali się na jednym korytarzu Żydzi, Ukraińcy, Rusini i Polacy. I w związku z tym, że to miasto naprawdę było wzorem zachowań i tolerancji, chciałbym zapytać, czy strona ukraińska będzie brała udział w tych obchodach. Czy jest taki kierunek? To pierwsza sprawa.
A druga rzecz: czy nie można byłoby włączyć do obchodów, które będą w lipcu, specjalnej projekcji wielkiego filmu Sanatorium pod Klepsydrą?
Wicemarszałek Bogdan Borusewicz: Dziękuję, Panie Senatorze. Proszę bardzo, Pani Senator.
Senator Halina Bieda: Już odpowiadam na 2 pytania. Strona ukraińska absolutnie się włącza w te obchody, jesteśmy już po takich wstępnych rozmowach, ponieważ miasto Drohobycz jest miastem partnerskim Bytomia i wszystko z merem Drohobycza jest już uzgodnione. Pana mera chciałabym też zaprosić na otwarcie tej wystawy, która będzie u nas w Senacie. Myślę, że to jest też po myśli pana senatora Fedorowicza, żeby tak było.
Jeśli zaś chodzi o drugie pytanie, to jest też taki pomysł, aby w ogóle pokazać filmy związane z twórczością Schulza czy na podstawie twórczości Schulza, bo wbrew pozorom tych filmów jest sporo. Może nie sporo, ale na pewno jest kilkanaście takich filmów. Są to zarówno filmy dokumentalne, jak i rysunkowe… W Drohobyczu w muzeum miejskim na wystawie stałej poświęconej Brunonowi Schulzowi jest taka właśnie animacja stworzona na podstawie jego rysunków, jego twórczości. Dziękuję.
Wicemarszałek Bogdan Borusewicz: Dziękuję, Pani Senator. Czy są jeszcze jakieś pytania? Nie ma. Dziękuję, Pani Senator. (Senator Halina Bieda: Dziękuję bardzo.) Otwieram dyskusję. Proszę o zabranie głosu panią senator Ewę Matecką.
Senator Ewa Matecka: Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Istnieją pisarze tak ważni, o tak przełomowym dorobku, że ich jednoznaczne przypisanie do jednej kultury czy nawet do jednego obszaru językowego byłoby aktem zawłaszczenia i uzurpacji. O takim właśnie przypadku mówimy, rozważając znaczenie spuścizny artystycznej i duchowej Brunona Schulza. Czas pokazał bowiem, że mamy do czynienia z twórcą nie tyle wielokulturowym, ile ponadkulturowym, osadzonym głęboko w tradycji, a jednocześnie nieustannie ją przekraczającym. Dlatego zapewne tak drastycznym i niesprawiedliwym uproszczeniem jest dziś dość powszechna próba osadzania autora Sklepów cynamonowych jedynie w obrębie kultury polskiej lub żydowskiej. Nie usprawiedliwia tego nawet fakt, że niekiedy wspomina się o nim również jako o znawcy, wielkim admiratorze i wybitnym tłumaczu literatury niemieckiej. Do dziś kanonicznym tekstem jest choćby jego przekład Procesu Franza Kafki.
Uniwersalność dzieła Schulza sprawia, że dzięki kolejnym przekładom odciska ono swoje piętno na obszarach kolejnych literatur narodowych i kultur, kultur pozornie od siebie odległych. Współczesne badania podkreślają wręcz, że dzięki wybitnym walorom artystycznym i wspomnianej uniwersalności dorobek ten stanowić może doskonałą płaszczyznę dialogu międzykulturowego i międzyludzkiego. Co więcej, ponadczasowość, ponadnarodowość i ponadhistoryczność tej literatury inspiruje kolejne pokolenia pisarzy i filozofów oraz naukowców.
Twórczość Schulza istnieje dziś w globalnej świadomości zbiorowej dzięki przekładom na ponad 40 języków świata. Nowe przekłady oraz kolejne twórcze interpretacje poszerzają tylko skalę jego oddziaływania na współczesną literaturę i myśl humanistyczną. Zwłaszcza w obrębie tej ostatniej autor Sanatorium pod klepsydrą jawi się dziś także jako filozof oraz inspirator refleksji metafizycznej.
Promując Schulza jako patrona roku 2022, warto pamiętać również o przemożnej sile kreacyjnej jego artystycznej i intelektualnej spuścizny. Człowiek, który z rodzinnego prowincjonalnego miasteczka potrafił uczynić istotny punkt na kulturowej mapie świata i który niewielki Drohobycz, leżący na skrzyżowaniu języków i tradycji, wpisał w międzynarodowy kontekst, może okazać się jednym z naszych najważniejszych ambasadorów. Stanowi on bowiem uosobienie tej Polski, której siłą jest synergia wynikająca z kulturowej różnorodności, z ekumenicznego dialogu i przenikania się dorobku zróżnicowanych etnicznie wspólnot.
Poprzez sztukę w ogóle, a literaturę w szczególności mamy dziś ogromną szansę oczyszczenia międzynarodowego wizerunku naszego kraju z ksenofobicznego i rasistowskiego nalotu, jakim pokrył się w ostatnich latach. Schulz dowiódł bowiem, że polszczyzna ma ogromne możliwości, gdy wykorzystuje się ją do pogłębienia uniwersalnej refleksji, a nie ogranicza do formułowania haseł nacjonalistycznej propagandy.
Polska z wizji Schulza to kraina wielokulturowa, wielobarwna, otwarta, rozwijająca się w duchu dialogu. To jednocześnie przestrzeń wspólna i osobista, jednocząca ludzi i twórczo łącząca sprzeczności. To Polska, jakiej dzisiaj pilnie nam potrzeba. (Głos z sali: Brawo!) Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Wicemarszałek Bogdan Borusewicz: Dziękuję, Pani Senator. Pozwolę sobie teraz udzielić… Tak? Kto jeszcze? (Głos z sali: Nikt.) Dobrze. Ja teraz sobie udzielę głosu. Bruno Schulz był w swoim czasie nauczycielem rysunku w szkole powszechnej w Drohobyczu. Dowiedziałem się tego właśnie od jego ucznia, na początku lat dziewięćdziesiątych. I był ulubionym nauczycielem, świetnym nauczycielem. Ten starszy pan wspominał go jeszcze po tylko latach.
Chcę też powiedzieć – to zapewne wszyscy wiedzą – że Jacek Kleyff napisał świetną piosenkę o śmierci Bruna Schulza. I myślę, że właśnie będzie ona uwzględniona na festiwalu, bo naprawdę ona jest tak prawdziwa i piękna.
Na tym kończymy. Znaczy lista mówców została wyczerpana, czyli kończymy dyskusję.
Dla porządku informuję, że pan senator Aleksander Szwed złożył swoje przemówienie w dyskusji do protokołu.
Zamykam dyskusję. Teraz Senat mógłby przystąpić do trzeciego czytania projektu uchwały. To trzecie czytanie objęłoby jedynie głosowanie. Zostanie ono przeprowadzone razem z innymi głosowaniami. Przypominam, że punkt dwudziesty pierwszy został już rozpatrzony. Przystępujemy do rozpatrzenia punktu dwudziestego drugiego porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych”.
Zobacz też: 22 października 2021, 28 października 2021, 18 listopada 2021, 26 listopada 2021. (mo)
