Kraków. W Wydawnictwie Literackim ukazuje się książka Jerzego Ficowskiego Okolice sklepów cynamonowych. Szkice, przyczynki, impresje.
Jest to zbiór esejów podejmujących tematy poboczne w stosunku do głównego nurtu zainteresowań schulzologicznych Ficowskiego*. Według słów autora: „Odbieganie od sklepów cynamonowych w ich dalszą okolicę bierze się z przekonania, że i ona dostarczyć może istotnych dopowiedzeń, rzucić nowe światło, pomóc w rekonstrukcji całości”. Tematem esejów są dzieje nieznanych prac Brunona Schulza (Nagrobek Henrietty i Jakuba, czyli dzieło zniszczone i dzieło niezniszczalne, Expose, czyli bezowocne starania i późna sława), a także losy osób z otoczenia Schulza jak Stanisław Weingarten*, Laura Wurzberg*, Feliks Lachowicz*. Niektóre szkice mają rys polemiczny wobec twierdzeń Andrzeja Chciuka* (Nawracanie na cudzą wiarę, czyli każdy ma to, na czym mu zależy), Artura Sandauera* (Feretron z pantofelkiem, Przygotowanie do podróży, czyli ostatnia droga Brunona Schulza) i Małgorzaty Kitowskiej-Łysiak* (Xięga bałwochwalcza, czyli szyby naftowe i sklepy cynamonowe). Osobne szkice poświęca Ficowski historii swych poszukiwań (Panna Laura, czyli zagubione personalia), a także losom poszukiwanych materiałów (Strych na Floriańskiej*, czyli ostatnia wizyta Feiwela Schreiera*, Listy, które są, i listy, które były, czyli co przeoczyło fatum). W książce umieszczone są również wiersze Ficowskiego poświęcone Schulzowi: wiersz Drohobycz 1920* stanowi glosę do eseju Feretron z pantofelkiem, na końcu książki znajduje się wiersz Mój nieocalony*.
Joanna Godlewska w omówieniu Okolic charakteryzuje autora: „Jest to wyznawca chwilami impulsywny, czy nawet z pewnymi skłonnościami fanatyka, można by rzec, iż bywa niesprawiedliwy. Ale, jak mawiał Jan Stanisławski: «To Pan Bóg jest od tego, żeby był sprawiedliwy» – zaś człowiek pozbawiony ożywczej pasji, nigdy nie porwałby się na podobne przedsięwzięcie”. Godlewska podkreśla rolę Ficowskiego w wypełnianiu białych plam w historii kultury nie tylko poprzez odkrywanie dzieła Schulza, lecz także poprzez przypomnienie zapomnianych postaci z nim związanych.
Włodzimierz Paźniewski uważa, że książka Ficowskiego stanowi dla czytelnika „impuls do snucia własnych refleksji na marginesie literatury”. Według Paźniewskiego oryginalność Okolic… polega na poświęceniu uwagi kontekstowi kulturowemu, w jakim pojawiła się twórczość Schulza. „Okolice są próbą (dodajmy: znakomitą) odtworzenia bliższego i dalszego kręgu ludzi, a także klimatu miasta, w którym pojawiła się twórczość Schulza. W naszym obszarze kulturowym badanie kontekstów pisarstwa pozostaje w sporym zaniedbaniu, w odróżnieniu na przykład od kultury anglosaskiej”.
Krzysztof Myszkowski na łamach „Odry” podkreśla wartość działań poszukiwawczych i rekonstrukcyjnych Ficowskiego dla kształtu wiedzy o Schulzu. Słabością książki są – zdaniem recenzenta – „te fragmenty, które są polemiką czy opisami perypetii z wydawcami”.
Zbigniew Florczak zwraca uwagę na patetyczny styl Ficowskiego: „Sypią się z tego zmąconego źródła Wielkie Litery i rozmaite nagłówki w uroczystym stylu, w sumie za dużo – apoteozy. Po kilkunastu stronach tej fałszywie kunsztownej, bo na lichym papierze wydanej księgi – wątpliwości ustępują”. Florczak uznaje za najbardziej interesujące trzy ostatnie szkice z książki – poświęcone losom listów oraz okolicznościom śmierci Schulza. Przyznaje też rację Ficowskiemu w kwestii „podrzędności prac plastycznych Schulza w stosunku do prac literackich”.
Jan Kott w szkicu omawiającym Okolice oraz książkę Joanny Siedleckiej Jaśnie panicz dopatruje się najważniejszego rysu dzieła Ficowskiego w przywracaniu pamięci o utraconym świecie Schulza (nazywa praktykę Ficowskiego odprawianiem Dziadów na kirkucie). „Ficowski jak nikt inny jest wrażliwy na mitologię Schulzlandii, ale w ostatniej książce, może jeszcze wyraziściej niż w poprzednich, odkopane zostają rzeczywiste miejsca i twarze. Puste ramy po umarłych zapełniają się cieniami”.
W książce Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia została przedrukowana część esejów z Okolic sklepów cynamonowych z pewnymi zmianami redakcyjnymi i pod uproszczonymi tytułami. (mr)
