28–30 [?] września 1934, piątek–niedziela

Drohobycz. Bruno Schulz pracuje nad opowiadaniem Druga jesień, które postanowił przeznaczyć do druku w „Kamenie” zamiast obiecanej wcześniej Nocy lipcowej.

Pracę nad przygotowaniem do druku opowiadania Druga jesień* Schulz rozpoczął prawdopodobnie tego samego dnia, w którym zaczął redagować tekst Nocy lipcowej* – fragment przesłany ostatecznie „Sygnałom”* – i kontynuował ją przez dwa następne dni, które przypadały na sobotę i niedzielę. Wcześniejsza choroba i pobyt w Truskawcu nie sprzyjały tego rodzaju pracy, o czym Schulz donosił Zenonowi Waśniewskiemu*: „Chciałem już odpisać z obiecanym fragmentem, a tymczasem zaproszono mnie do Truskawca […], gdzie spędziłem 9 dni1 i gdzie nie mogłem się zabrać do pisania. Była piękna pogoda i ten odpoczynek dobrze mi zrobił. Mój urlop zdrowotny się skończył i zacząłem już pracę w szkole”2. Koniec tygodnia pozwolił Schulzowi na podjęcie i spokojniejsze kontynuowanie pracy pisarskiej. W piątek 28 września wysyła redakcji „Sygnałów” przepisaną „w pośpiechu” Noc lipcową. Przeznaczona dla „Kameny”* Druga jesień wymaga jednak większego nakładu pracy.
W archiwum redaktora Waśniewskiego zachował się autorski rękopis Drugiej jesieni, który po jego śmierci był przechowywany przez żonę, a w latach siedemdziesiątych XX wieku trafił do zbiorów Jerzego Ficowskiego*3. Ten jedyny literacki autograf Schulza, liczący sześć kart w kratkę, wyrwanych ze szkolnego zeszytu, zapisanych jednostronnie czarnym atramentem, był parokrotnie reprodukowany4. Rzuca on wąski snop światła na warsztat pisarski autora Sklepów cynamonowych*, których powstanie okryte jest tajemnicą. Przygotowując tekst dla „Kameny”, Schulz prawdopodobnie korzystał z jakichś wcześniejszych wersji i zapisków. Świadczy o tym rodzaj wprowadzanych poprawek5. (sr)

  • 1
    Kilka dni wcześniej napisał „byłem 10 dni w Truskawcu” (list do Zenona Waśniewskiego z 30 września 1934, [w:] Bruno Schulz, Dzieła zebrane, tom 5: Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016, s. 75).
  • 2
    List Brunona Schulza do Zenona Waśniewskiego z 6 października 1934, [w:] Bruno Schulz, op. cit., s. 75.
  • 3
    Autograf Drugiej jesieni znajduje się obecnie w zbiorach Biblioteki Narodowej. Por. Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej, tom 26: Archiwum Jerzego Ficowskiego, sygnatury 14422–14644, opracowała Maria Gamdzyk-Kuźniak, Warszawa 2019, s. 181–182, sygn. III 14597.
  • 4
    Por. facsimile całego rękopisu w: Bruno Schulz, Druga jesień, do druku podał i posłowiem opatrzył Jerzy Ficowski, Kraków 1973; Jerzy Ficowski, Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia, Sejny 2002, s. 233–238; „Schulz/Forum” 4, 2014, s. 55–66; druk pojedynczych stron: Bruno Schulz, l’oeuvre graphique avec deux tekstes inédits, Marseille 1988, s. 35; Jerzy Jarzębski, Schulz, Wrocław 1999, s. 167.
  • 5
    Por. na ten temat: Stanisław Rosiek, Jak pisał Bruno Schulz? Domysły na podstawie sześciu stron rękopisu jednego opowiadania, „Schulz/Forum” 4, 2014, s. 53–74; wersja franc.: Comment Bruno Schulz écrivait-il? Conjectures à partir de six pages manuscrites de l’un de ses récits, [w:] Bruno Schulz: entre modernisme et modernité, articles réunis sous la direction de Małgorzata Smorąg-Goldberg et Marek Tomaszewski, Paris 2018, s. 67–76.