Cukierberg (Zuckerberg) Leon (Lonek)

Uczeń Brunona Schulza, współautor poświęconych mu wspomnień.

Urodził się w 1918 roku w Drohobyczu, zmarł w Moskwie w 1963 roku. Maturę uzyskał w Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Drohobyczu w 1937 roku, w latach 1939–1941 studiował na wydziale filologicznym Uniwersytetu Lwowskiego. Po napaści Niemiec na ZSRR początkowo pracował we Lwowie jako pomocnik szofera. Zadenuncjowany, trafił do półotwartego obozu SS przy ulicy Piotra i Pawła, skąd uciekł do Drohobycza, zaopatrzony w ukraińskie dokumenty. W Drohobyczu pracował przy tłuczeniu kamieni jako robotnik placowy, następnie jako członek służby sanitarnej i dozorca.
W relacjach powojennych opisał eksterminację Żydów w akcjach z listopada 1941 (zwabienie 300 Żydów do Arbeitsamtu i wywóz do Bronicy), marca 1942 (wywóz 11 000 Żydów do Bełżca pod pretekstem przesiedlenia), sierpnia 1942 (wywóz 2500 Żydów do Bełżca i zastrzelenie 300 Żydów stawiających opór w domach, udział w grzebaniu zwłok), października 1942 (wywóz 4000 Żydów do Bełżca) i listopada 1942 roku (głodzenie Żydów zamkniętych w synagodze przy ulicy Grabarskiej). Opisał sytuację w getcie i przebieg jego likwidacji w czerwcu 1943 roku, przypadki samobójstw oraz eksterminację dzieci w szpitalu getta.
W 1942 roku Cukierberg znalazł się w obozie „Galicja” („Beskidy”), skąd uciekł po kilku miesiącach. Schwytany przez ukraińską faszystowską policję, trafił do więzienia Gestapo i ponownie do obozu „Beskidy”. Uciekł stamtąd przez podkop i od 1944 roku do wyzwolenia ukrywał się w schronie podziemnym pod rafinerią. W latach 1944–1945 kontynuował studia, pracując równocześnie jako inspektor oświaty dla dorosłych w Miejskim Wydziale Oświaty w Drohobyczu. W 1945 roku przyjechał do Krakowa, 15 listopada 1946 zarejestrował się w Centralnym Komitecie Żydów Polskich w Bytomiu. W 1946 roku uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim dyplom magistra filologii germańskiej na podstawie pracy Die Flussnamen die Dnjeprgebietes in ihrem Verhaltnis zu den germanischen Flus- und Ortsnamen, a w 1948 roku tytuł doktora filozofii w zakresie filologii germańskiej na podstawie pracy Die germanischen Einflusse im Dnjestr und Bug gebiet. W 1946 roku wydał zbiór opowiadań Cień Torquemady, w którym opisał swoje przejścia z okresu wojny. Od 1945 roku pracował w prasie jako zastępca redaktora naczelnego „Echa Krakowa” i członek zarządu Związku Zawodowego Dziennikarzy RP; ponadto publikował między innymi w syjonistycznej „Opinii” (1949), „Trybunie Robotniczej”, „Polityce” i „Życiu Literackim”. Jako Leon Cieślik wraz z Józefem Sieradzkim (Adolf Hirszberg, 1900–1960), historykiem mediewistą i kolegą Schulza, opublikował Wspomnienia o Brunonie Schulzu („Nowa Kultura” 1957, nr 45). (jk)