Chasin Maria

Pianistka, przyjaciółka Brunona Schulza, siostra Georges’a Rosenberga.

Maria Chasin urodziła się 10 stycznia 1900 roku w Łodzi jako pierwsze dziecko Sary Lei z domu Marszakii Beniamina Rozenberga. Rodzina Rozenbergów utrzymywała bliskie kontakty z artystami francuskimi, rosyjskimi, niemieckimi. Chasin ukończyła studia muzyczne (najprawdopodobniej w Paryżu) ze stopniem doktora1. Występowała jako pianistka w Polsce, we Francji, w Stanach Zjednoczonych, koncertowała w kilku europejskich rozgłośniach radiowych2. W 1920 roku zawarła związek religijny z Dawidem Chasinem, dwanaście lat starszym doktorem filozofii, kupcem, łodzianinem3.   
Schulz poznał Chasin latem 1935 roku, podczas pobytu w Zakopanem.Znajomość rozwijała się do 1939 roku w licznej korespondencji. W tych latach składał także pianistce spontaniczne wizyty w jej domu w Łodzi. Przyjaźń artystów miała się opierać na wyjątkowym porozumieniu oraz stworzeniu własnego „języka muzycznego”. W liście do Jerzego Ficowskiego z 1966 roku Chasin pisała: „Było sporo listów intymnych wśród nich, tzn. o stosunku jego do mnie, jako do osoby znanej mu z marzeń i ze snów i nieznanej w rzeczywistości. To, co było decydujące w przyjaźni naszej – było zrozumienie rzeczy niezrozumiałych i prawie nieistniejących dla innych. Jednocześnie – tłumaczyliśmy je na wspólny język, jakby muzyczny – słysząc rzeczy niewypowiedziane”4.
Artystka pomagała Schulzowi wydać Sklepy cynamonowe we Włoszech, prosząc swojego kuzyna, Georga Pinette’a*, mieszkającego w Mediolanie, o staraniau włoskich wydawców. Schulz zdecydował się pojechać do Paryża, na co bardzo go namawiała, chcąc wyleczyć przyjaciela z kompleksu niższości. Dzięki licznym znajomościom pianistki spotkał się w stolicy Francji z Rachel Shalit, Naumem Aronsonem, Siegfriedem Kracauerem*. Polecała także swojemu bratu, Georges’owi Rosenbergowi*, mieszkającemu na stałe w Paryżu, zaopiekować się Schulzem.       
Kilka miesięcy po wybuchu II wojny światowej Chasin zakopała listy Schulza w ogrodzie przy kamienicy, gdzie mieszkała – przy ulicy Kościuszki 46. W obliczu grozy wojennej postanowiła razem z rodziną opuścić kraj. W 1940 roku otrzymała pozwolenie na wjazd do Stanów Zjednoczonych. Wyjechała wraz z mężem i matką na zaproszenie Emanuela Chasina5. W 1948 roku została naturalizowana w Stanach Zjednoczonych. Od tego czasu podpisywała się nazwiskiem Chazen lub Rey-Chazen.
Po wojnie mieszkała w Nowym Jorku na 70. ulicy. Nigdy już nie wróciła do Polski. W liście do Ficowskiego wskazała precyzyjnie „cmentarz listów Brunona”. Pomimo zleconych przez badacza prac archeologicznych, korespondencji nie udało się odnaleźć. Chasin zmarła w 1967 roku w Stanach Zjednoczonych. (as)

  • 1
    Nazwisko Chasin nie figuruje w archiwum Akademii Muzycznej w Łodzi. Zob. Anna Kaszuba-Dębska, Rozdział czwarty: Maria Chasin, [w:] edaem, Kobiety Schulza, Gdańsk 2016. Georg Pinette, kuzyn Chasin, starający się o włoskie wydanie Sklepów cynamonowych, w dwóch listach do Schulza z 29 sierpnia 1937 roku* oraz 21 października 1937 roku* nazywa pianistkę „pani dr Chasin”. Zob. List Georga Pinette do Brunona Schulza z 29 sierpnia 1937 roku i 21 października 1937 [w:] Bruno Schulz, Dzieła zebrane, tom 5: Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016, s. 302–303.
  • 2
    W 1927 roku koncertuje we francuskim radio. W lutym 1934 roku prasa paryska donosi o koncercie Orkiestry Poulet w Teatrze Miejskim w Paryżu. Chasin akompaniuje wówczas na fortepianie wybitnej sopranistce Oldze Lynn. W programie koncertu zapisane są III symfonia Marcela Labeya, Oberon Carla Marii von Webera, Pieśni i tańce śmierci Modesta Moussorgskiego oraz Mała suita Marcela Delannoya. Chasin koncertuje pod kierownictwem Gloeza wraz polskim wirtuozem Janem Smeterlinem, przyjacielem Karola Szymanowskiego, oraz z Francuzem Gilem Marchex. Zob. „Maria Chasin”, „La Semaine de Paris”,https://gallica.bnf.fr/services/engine/search/sru?operation=searchRetrieve&version=1.2&query=%28gallica%20adj%20%22maria%20chasin%22%29&lang=fr&suggest=0 (data dostępu: 10 września 2019). 1 sierpnia 1936 roku Chasin prezentuje recital fortepianowy w polskim radiu (Co usłyszymy dziś przez radjo, „Goniec Częstochowski”, 1 sierpnia 1936, nr 172, s. 8).
  • 3
    „Markus i Chasin”, Podręczny rejestr handlowy, Łódź 1926, s. 29. Z aktu zaślubin z Dawidem Hazenem wynika, że Maria Rozenberg urodziła się i mieszkała w Łodzi. Mieszkała także we wsi Bogusze, w województwie warmińsko-mazurskim (Anna Kaszuba-Dębska, op. cit, s. 136).
  • 4
    List Marii Chasindo Jerzego Ficowskiego z 28 stycznia 1966 roku (Archiwum Jerzego Ficowskiego).
  • 5
    Anna Kaszuba-Dębska, op. cit, s. 136–137.