13 listopada 1938, niedziela

Warszawa. W 45 numerze „Pionu” ukazuje się szkic krytyczny Ludwika Frydego zatytułowany  Trzy pokolenia literackie, w którym pojawia się wzmianka na temat Brunona Schulza.

Tekst jest próbą opisu zmian zachodzących w prozie dwudziestolecia międzywojennego za pomocą kategorii pokolenia literackiego. Zdaniem Frydego pokolenie to grupa rówieśników pochodzących z tego samego kręgu społeczno-kulturalnego, wychowanych na podobnych wzorach i lekturach, dzielących to samo przeżycie generacyjne. W polskim życiu literackim publicysta „Pionu” wyróżnia trzy pokolenia: stare, średnie i młode.
Pokolenie stare reprezentuje „ducha Młodej Polski”, jego przeżyciem pokoleniowym były wypadki rewolucyjne 1905 roku. Należą do niego wielcy samotnicy żyjący życiem wewnętrznym, doskonale wykształceni idealiści, unikający aktywności społecznej. Ich niepospolita twórczość, o szerokich horyzontach umysłu i smaku estetycznym, nosi jednak często znamię skostnienia i hermetyzmu.
Przeżyciem, które ukształtowało średnie pokolenie pisarzy, było odzyskanie przez Polskę niepodległości. To pokolenie zdobywców i rewolucjonistów. Nie brakuje im witalności, zdrowego rozsądku i zdolności nawiązywania kontaktu z czytelnikiem, do którego mówią „żywą, sugestywną mową dnia”. Nie tworzą dzieł, raczej uprawiają działalność literacką. Walczą z przesądami i kłamstwami obyczajowymi, często stosując do tego skandal i prowokację. Wieczna niedojrzałość, antyidealistyczna, a nawet antyhumanistyczna postawa doprowadziły ich jednak do „anarchii umysłowej i moralnej”.
„Pokolenie najmłodsze wkracza na widownię życia literackiego w przybliżeniu około r. 1932. Jego przeżyciem generacyjnym jest wielki kryzys europejski. Z niego wypłynęło nurtujące młodych pisarzy poczucie klęski, pesymizm, bunt przeciwko współczesności i próba nowej postawy…” – pisze krytyk. W twórczości prozatorskiej tej generacji pisarzy dostrzec można „przesilenie realizmu, kryzys poczucia rzeczywistości, tendencję do kształtowania powieści jako lirycznej lub patetycznej wizji subiektywnej”, które objawiły się w dziełach takich autorów jak Michał Choromański, Bruno Schulz, Adolf Rudnicki czy Tadeusz Breza*. Głównym zadaniem najmłodszego pokolenia twórców jest zdaniem Frydego porzucenie subiektywizmu i eschatologii i „przystosowanie sztuki do rzeczywistości” poprzez „konsekwentny realizm kulturalny” i „odnowienie humanistycznego widzenia rzeczywistości”1.(pls)

  • 1
    Ludwik Fryde, Trzy pokolenia literackie, „Pion” 1938, nr 45, s. 3–4.
Ludwik Fryde, <i>Trzy pokolenia literackie</i>, „Pion” 1938, nr 45, s. 3–4.
Ludwik Fryde, Trzy pokolenia literackie, „Pion” 1938, nr 45, s. 3–4.