28 kwietnia 1935, niedziela

Warszawa. W numerze 17 „Tygodnika Ilustrowanego” zostaje opublikowany wywiad Stanisława Ignacego Witkiewicza z Brunonem Schulzem.

Gotowy od co najmniej dwóch miesięcy1 wywiad zostaje wreszcie opublikowany w 17 numerze „Tygodnika Ilustrowanego”*2. Tekst ukazuje się wbrew obawom samego Schulza, który podejrzewał, że wywiad „nie ujrzy już światła dziennego”3. Publikacja składa się ze wstępu informacyjnego Witkiewicza* pod tytułem Wywiad z Brunonem Schulzem, odpowiedzi Schulza zatytułowanej Bruno Schulz do St.I. Witkiewicza oraz czterech ilustracji, na które składają się reprodukcje trzech grafik z Xięgi bałwochwalczej* (Xięga bałwochwalcza II, Undula w nocy, Zuzanna i starcy4) i portret Schulza autorstwa Witkacego.

Wywiad korespondencyjny przeprowadzony przez Witkiewicza to w zasadzie artykuł Schulza o samym sobie, jak pisał on w liście do redaktora Wacława Czarskiego*5, w formie zbiorczej odpowiedzi na sformułowane wcześniej problemy. Pytania były jedynie pretekstem do wypowiedzi Schulza i nie weszły nawet do ostatecznej publikacji w „Tygodniku”, choć niektóre z nich łatwo zrekonstruować – między innymi pytanie o początki twórczości graficznej, o podobieństwa między rysunkami a prozą, o filozoficzną interpretację, a także o rodzaj literacki i klasyfikację gatunkową Sklepów cynamonowych*.

Odpowiedź Schulza to jeden z jego najistotniejszych tekstów poruszających problematykę własnej twórczości6. Schulz pisze w nim o mitycznych obrazach, takich jak dorożka wyjeżdżająca z nocnego lasu lub ojciec próbujący ochronić dziecko przed żywiołem nocy z ballady Goethego, które ukonstytuowały jego wyobraźnię poetycką („żelazny kapitał ducha”). Jednocześnie uznaje swoją książkę za powieść autobiograficzną, w sensie „genealogii duchowej”, ale także ze względu na obecność figury samotności, z którą się utożsamia. Interpretując Sklepy cynamonowe, pisze dużo o wszechobecnej ironii. Według Schulza świat jego opowiadań jest oparty na zasadzie panmaskarady, na nieustannej metamorfozie form i masek oraz atmosferze kulis teatralnych, gdzie aktorzy wyśmiewają patetycznie odgrywane przez siebie role7.

Wstęp Witkiewicza, poprzedzający treść wywiadu, jest uznawany za świadectwo jego niezwykłej przenikliwości8. Witkacy jako jeden z pierwszych dostrzega geniusz Schulza i nie boi się o nim napisać jako o „nowej gwieździe pierwszej wielkości”9.

Zobacz też: 1 stycznia 19354 marca 19354 kwietnia 1935. (ts)

  • 1
    Pod koniec lutego 1935 roku tekst odpowiedzi Schulza z całą pewnością był już u Witkiewicza w Zakopanem – zob. list Brunona Schulza do Wacława Czarskiego, [w:] Bruno Schulz, Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016 („Mój artykuł o sobie […] leży od tygodnia u Witkiewicza w Zakopanem”); oraz bezpośrednią reakcję Wacława Czarskiego na list Schulza w liście z 4 marca 1935 do Stanisława Ignacego Witkiewicza, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz, Listy do żony (1932–1935), przygotowała do druku Anna Micińska, opracował i przypisami opatrzył Janusz Degler, Warszawa 2010, s. 295. Jedną z przyczyn opóźnienia mógł być wstęp Witkacego, który powstał dopiero 4 kwietnia 1935.
  • 2
    Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wywiad z Brunonem Schulzem, „Tygodnik Ilustrowany”, 28 kwietnia 1935, nr 17, s. 321–323, http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/doccontent?id=7294&dirids=1.
  • 3
    List Brunona Schulza do Wacława Czarskiego [zima 1935/1936], [w:] Bruno Schulz, Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016, s. 99.
  • 4
    Tytuły według edycji: Bruno Schulz, Księga obrazów, zebrał, opracował, komentarzami opatrzył Jerzy Ficowski, Gdańsk 2012; w „Tygodniku Ilustrowanym” grafiki Schulza podpisano odpowiednio: „Księga Bałwochwalcza”, „Pokora” i „Zuzanna”.
  • 5
    Zob. List Brunona Schulza do Wacława Czarskiego…
  • 6
    Zob. Jerzy Jarzębski, Schulz, Wrocław 1999, s. 109–113.
  • 7
    Bruno Schulz, Bruno Schulz do St.I. Witkiewicza, [w:] idem, Opowiadania. Wybór esejów i listów, opracował Jerzy Jarzębski, Wrocław 1989, s. 442–446.
  • 8
    Zob. Jerzy Ficowski, Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia, Sjeny 2002, s. 271–272 i 365.
  • 9
    Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wywiad z Brunonem Schulzem, s. 405.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, <i>Wywiad z Brunonem Schulzem</i>, „Tygodnik Ilustrowany” 1935, nr 17, s. 321–323.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wywiad z Brunonem Schulzem, „Tygodnik Ilustrowany” 1935, nr 17, s. 321–323.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, <i>Wywiad z Brunonem Schulzem</i>, „Tygodnik Ilustrowany” 1935, nr 17, s. 321–323.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wywiad z Brunonem Schulzem, „Tygodnik Ilustrowany” 1935, nr 17, s. 321–323.