18 października 1936, niedziela

Warszawa. W 42 numerze „Tygodnika Ilustrowanego” ukazuje się artykuł polemiczny Jana Emila Skiwskiego pod tytułem Łańcuch szczęścia, będący głosem w sporze literackim pomiędzy Brunonem Schulzem i Witoldem Gombrowiczem.

Chodzi o tak zwany „spór o doktorową z Wilczej” pomiędzy Schulzem a Gombrowiczem. Janowi Emilowi Skiwskiemu przede wszystkim nie spodobała się pretensjonalność publicznych zwierzeń, udających pod pozorami nonszalancji dużą wagę literacką. Jest w nich przesada i brak proporcji. Powinny to być kulisy wielkiej i bogatej twórczości, lecz w tym wypadku „personalną eschatologię” uprawiają debiutanci! Przy czym zagadnienie, które poruszają, jest istotne, a jego obszar wielki i zawsze aktualny. Sposób, w jaki Gombrowicz i Schulz je ujmują, można jednak określić tylko jako efekt „snobizmu literackiego”, samouwielbienia pchającego pisarzy w stronę „drobiazgowej analizy wszystkich kontrowersyj, wahań, zaczepień, pokrzyżowań z otaczającym światem”1 i świadczy raczej o ich talencie aktorskim niż autorskim. W efekcie ze swych przygód intelektualnych, będących tylko paliwem procesu twórczego, robią oni przedmiot kultu i popisu, wzorując się na wielkich pisarzach europejskich (vide: korespondencja André Gide’a z François Mauriakiem) i odgrywając z dziecinną maestrią patos własnej marginesowej twórczości.
W odpowiedzi na ten artykuł Schulz napisał list otwarty do redaktora „Tygodnika Ilustrowanego” Wacława Czarskiego, w którym oświadcza, że polemika w tej sprawie przekracza jego możliwości. Ubolewa też, że zarzuty przeciwko niemu zostały sformułowane w sposób nieuprzejmy i prymitywny, uniemożliwiający mu „merytoryczne wyjaśnienie”2.

Zobacz też: październik 1936, 1 listopada 1936. (pls)

  • 1
    Jan Emil Skiwski, Łańcuch szczęścia, „Tygodnik Ilustrowany” 1936, nr 42, s. 794 (dostępne on-line: http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/docmetadata?id=7367&from=publication&tab=1). Więcej na ten temat: Andrzej Sulikowski, Twórczość Brunona Schulza w krytyce i badaniach literackich (1934–1976), „Pamiętnik Literacki” 1978, z. 2, s. 264–303; Piotr Sitkiewicz, Bruno Schulz i krytycy. Recepcja twórczości Brunona Schulza w latach 1921–1939, Gdańsk 2018.
  • 2
    Bruno Schulz, Zamiast odpowiedzi. Do redaktora „Tygodnika Ilustrowanego”, „Tygodnik Ilustrowany” 1936, nr 42, s. 848; przedruk w: idem, Dzieła zebrane, t. 5: Księga listów, zebrał i przygotował do druku Jerzy Ficowski, uzupełnił Stanisław Danecki, Gdańsk 2016, s. 99–100, 361; idem, Dzieła zebrane, t. 7: Szkice krytyczne, koncepcja edytorska Włodzimierz Bolecki, komentarze i przypisy Mirosław Wójcik, opracowanie językowe Piotr Sitkiewicz, Gdańsk 2017, s. 225–228.
Jan Emil Skiwski, <i>Łańcuch szczęścia</i>, „Tygodnik Ilustrowany” 1936, nr 42, s. 794.
Jan Emil Skiwski, Łańcuch szczęścia, „Tygodnik Ilustrowany” 1936, nr 42, s. 794.